Trong những năm gần đây, sự phát triển của công nghệ deepfake AI đã thu hút sự chú ý của cả công chúng lẫn giới chuyên gia. Là người có niềm đam mê sâu sắc với sự giao thoa giữa công nghệ và xã hội, tôi ngày càng bị cuốn hút bởi cách trí tuệ nhân tạo (AI) được sử dụng để tạo ra những nội dung số trông rất thuyết phục nhưng lại hoàn toàn giả mạo. Từ video deepfake đến hình ảnh do AI tạo ra, khả năng của AI dường như là vô hạn. Tuy nhiên, những bước tiến này cũng đặt ra các câu hỏi quan trọng về vấn nạn tin giả, an ninh mạng và việc sử dụng AI một cách có đạo đức.
Deepfake là gì?
Deepfake là những sản phẩm giả mạo kỹ thuật số trông như thật được tạo ra nhờ AI, đặc biệt là các mô hình AI tạo sinh và thuật toán học sâu. Những công nghệ này có khả năng can thiệp, chỉnh sửa âm thanh, video và hình ảnh để tạo ra nội dung nhìn qua thì tưởng thật nhưng thực chất hoàn toàn bịa đặt. Chẳng hạn, video deepfake có thể hoán đổi khuôn mặt một cách mượt mà hoặc bắt chước giọng nói của các nhân vật nổi tiếng, khiến người xem rất khó phân biệt thật - giả.
Một số Deepfake tai tiếng nhất
- Deepfake Mark Zuckerberg: Trong một video được lan truyền rộng rãi, CEO Facebook Mark Zuckerberg xuất hiện và khoe khoang về việc kiểm soát dữ liệu của hàng tỷ người. Video giả này, được tạo bằng công nghệ hoán đổi khuôn mặt, đã làm nổi bật những nguy cơ tiềm ẩn của deepfake. Nó nhận được sự quan tâm lớn từ truyền thông, bao gồm cả BBC và nhiều hãng tin lớn khác.
- Deepfake Barack Obama: Một video deepfake có sự xuất hiện của cựu Tổng thống Mỹ Barack Obama, do Jordan Peele và BuzzFeed thực hiện, đã trở thành hiện tượng mạng. Trong video, Obama nói những câu gây sốc, sau đó được tiết lộ là bịa đặt nhờ công nghệ AI. Trường hợp này cho thấy mức độ dễ dàng của việc lan truyền thông tin sai lệch qua video giả.
- Deepfake Tom Cruise trên TikTok: Một loạt video deepfake có sự xuất hiện của diễn viên Tom Cruise trên TikTok đã gây sốt, thể hiện khả năng hoán đổi khuôn mặt cực kỳ chân thực. Những video giả này cho thấy công nghệ deepfake đã phát triển vượt bậc, đánh lừa được rất nhiều người xem.
- Video chỉnh sửa của Nancy Pelosi: Một video của Chủ tịch Hạ viện Mỹ Nancy Pelosi bị làm chậm lại để khiến bà trông như say rượu hoặc không khỏe. Dù không phải deepfake theo nghĩa truyền thống, đoạn video bị chỉnh sửa này cũng lan truyền mạnh mẽ và gây tranh cãi về đạo đức trong truyền thông. Sự việc này được nhiều báo lớn như New York Times đưa tin.
- Deepfake Thủ tướng Bỉ: Một video deepfake về Thủ tướng Bỉ Sophie Wilmès đã bịa đặt mối liên hệ giữa COVID-19 và thiệt hại môi trường. Video này do một tổ chức phi lợi nhuận thực hiện để nâng cao nhận thức về biến đổi khí hậu, nhưng cũng gây tranh cãi về đạo đức khi dùng video giả cho mục đích vận động xã hội.
- Deepfake chính trị gia Ấn Độ Manoj Tiwari: Trong chiến dịch tranh cử tại Ấn Độ, một video deepfake của chính trị gia Manoj Tiwari được chia sẻ, cho thấy ông nói chuyện bằng nhiều ngôn ngữ khác nhau. Việc sử dụng công nghệ hoán đổi khuôn mặt và deepfake trong chính trị này đã cho thấy tiềm năng của AI trong việc tác động đến quan điểm cộng đồng và kết quả bầu cử.
- Phần deepfake trên chương trình của John Oliver: Trong một tập của chương trình "Last Week Tonight," John Oliver đã bàn về deepfake và trực tiếp minh họa bằng cách tạo video giả của chính mình. Phần này, với việc hoán đổi khuôn mặt và nội dung do AI tạo ra, nhằm mục đích giáo dục công chúng về nguy hại của công nghệ deepfake.
Những trường hợp này cho thấy tác động và các vấn đề đạo đức xoay quanh công nghệ deepfake, cũng như nguy cơ phát tán thông tin sai lệch và thao túng nhận thức xã hội.
Vai trò của học máy và mạng nơ-ron
Nền tảng của công nghệ deepfake là các phương pháp học máy và mạng nơ-ron. Những mô hình AI này được huấn luyện với lượng dữ liệu khổng lồ để phát hiện mẫu và tạo ra những sản phẩm số chân thực. Bằng cách phân tích hàng nghìn hình ảnh và video thật, các mô hình có thể tạo ra ảnh deepfake và video do AI dựng lại một cách rất thuyết phục. Các công ty như OpenAI và Microsoft đang đi đầu trong việc phát triển những công cụ AI tiên tiến này.
Tác động của Deepfake đến xã hội
Dù công nghệ deepfake rất ấn tượng, tiềm năng bị lạm dụng của nó lại đáng lo ngại. Video deepfake và hình ảnh giả có thể được dùng để lan truyền thông tin sai lệch, đặc biệt trên các nền tảng mạng xã hội. Ví dụ, một video deepfake của nhân vật nổi tiếng như Donald Trump với một phát ngôn gây tranh cãi có thể lan truyền chóng mặt, làm nhiễu loạn dư luận và có khả năng tác động đến cộng đồng.
An ninh mạng và mối đe dọa từ Deepfake
Sự phổ biến của công nghệ deepfake cũng kéo theo những rủi ro lớn về an ninh mạng. Các đối tượng xấu có thể lợi dụng deepfake để lừa đảo, tống tiền hoặc thực hiện các hành vi ác ý khác. Chẳng hạn, một video deepfake của CEO đưa ra chỉ đạo giả mạo có thể đánh lừa nhân viên hoặc nhà đầu tư. Việc phát hiện và ngăn chặn những mối đe dọa này cần đến các công cụ nhận diện deepfake tiên tiến và hệ thống an ninh mạng vững chắc.
Nỗ lực chống lại Deepfake
Nhiều tổ chức và chính phủ đang triển khai các biện pháp để đối phó với những thách thức do deepfake gây ra. Chẳng hạn, Liên minh Châu Âu đang nghiên cứu các quy định nhằm kiềm chế sự lan truyền thông tin sai lệch do deepfake tạo ra. Các công ty công nghệ cũng phát triển hệ thống AI để nhận diện và đóng dấu watermark cho nội dung deepfake, giúp người dùng phân biệt giữa hình ảnh gốc và nội dung đã bị can thiệp.
Tương lai của công nghệ Deepfake
Khi công nghệ AI tiếp tục phát triển, khả năng tạo ra deepfake sẽ ngày càng tinh vi hơn. Các startup và doanh nghiệp AI lớn nhỏ đều đang khám phá những ứng dụng mới của công nghệ này, từ tạo avatar sống động cho các phương tiện số tới tăng cường hiệu ứng đặc biệt trong điện ảnh. Tuy nhiên, đi kèm với sự tiến bộ là trách nhiệm đảm bảo sử dụng AI một cách có đạo đức, cũng như phát triển các công cụ để bảo vệ người dùng trước những nguy cơ tiềm ẩn từ deepfake.
AI deepfake là một thành tựu công nghệ ấn tượng với nhiều hệ lụy sâu rộng. Dù mang lại những khả năng sáng tạo và đổi mới đầy hứa hẹn, công nghệ này cũng đặt ra thách thức lớn về tin giả, an ninh mạng và đạo đức. Khi tiếp cận công nghệ mới này, điều quan trọng là phải cân bằng giữa đổi mới và trách nhiệm, để việc sử dụng AI thực sự mang lại lợi ích cho toàn xã hội.
