Deepfake là gì?
Deepfake là sản phẩm của trí tuệ nhân tạo, đặc biệt dựa trên thuật toán học máy và mạng nơ-ron, dùng để tạo hoặc chỉnh sửa nội dung video. Công nghệ này cho phép tạo ra nội dung giả nhưng trông cực kỳ chân thực. Dựa trên deep learning và hệ thống mạng đối sinh (GANs), deepfake cho phép hoán đổi khuôn mặt, thay đổi khẩu hình, và nhiều thao tác khác để ghép các biểu cảm khuôn mặt hoặc giọng nói của một người lên người khác một cách rất thuyết phục.
Deepfake có phạm pháp không?
Tính hợp pháp của deepfake phụ thuộc vào mục đích sử dụng. Bản thân công nghệ này không nhất thiết là phạm pháp, nhưng việc lạm dụng nó, nhất là cho các trò lừa đảo, phát tán thông tin sai lệch hoặc trả thù khiêu dâm, có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Một số bang như California và Virginia (Mỹ) đã ban hành luật cấm sử dụng deepfake với mục đích xấu trong các lĩnh vực như bầu cử, nội dung khiêu dâm và thông tin giả mạo.
Vì sao deepfake bị cấm?
Deepfake bị cấm hoặc bị siết chặt trên nhiều nền tảng do nguy cơ lan truyền thông tin sai lệch, tin giả và các rủi ro gây hại đi kèm. Nếu bị lạm dụng, deepfake có thể phát tán thông tin bịa đặt, giả mạo người nổi tiếng hoặc được sử dụng để lừa đảo. Chẳng hạn, các video deepfake của Mark Zuckerberg, Donald Trump và Barack Obama từng thu hút rất nhiều sự chú ý, dễ khiến người xem hiểu nhầm và cho thấy khả năng "bóp méo" thực tại đáng sợ của công nghệ này.
Bạn có thể sử dụng deepfake miễn phí không?
Có, hiện có khá nhiều nền tảng và ứng dụng cung cấp deepfake miễn phí. Tuy nhiên, các phiên bản miễn phí thường bị giới hạn về tính năng và hiệu suất. Điều quan trọng là bạn phải thận trọng, tránh lạm dụng và luôn tuân thủ các chuẩn mực đạo đức khi sử dụng.
Deepfake được tạo ra như thế nào?
Deepfake tận dụng học máy, đặc biệt là GANs (mạng đối sinh). Quá trình này gồm bộ mã hoá, giúp nén hình ảnh, và bộ giải mã, giúp tạo lại một hình ảnh mới khác từ dữ liệu đã nén. Bằng cách sử dụng hai bộ dữ liệu (ví dụ ảnh của hai người khác nhau), bộ mã hoá sẽ học cách nén ảnh từ cả hai tập, còn bộ giải mã dùng chung sẽ phục hồi ảnh, cho phép kết hợp và hoán đổi đặc điểm giữa các bộ dữ liệu để tạo ra hình ảnh lai hoặc đổi khuôn mặt.
Những rủi ro của deepfake là gì?
Deepfake có thể kéo theo nhiều mối đe dọa:
- Thông tin sai lệch và tin giả: Nội dung gây hiểu lầm có thể lan truyền trên mạng xã hội, thao túng dư luận.
- Lừa đảo: Tội phạm có thể tạo deepfake cực kỳ thuyết phục cho mục đích gian lận.
- Trả thù khiêu dâm: Kẻ xấu có thể gắn khuôn mặt người khác vào nội dung nhạy cảm.
- Thao túng chính trị: Có thể tạo video giả phát biểu của chính khách hoặc lời chứng giả.
- Giả mạo trong truyền thông: Những nhân vật nổi tiếng như Tom Cruise hoặc các diễn viên Hollywood từng bị giả mạo, gây hiểu lầm và để lại nhiều hệ lụy tiêu cực.
Khác biệt giữa deepfake và ảnh photoshop?
Ảnh có thể được chỉnh sửa kỹ thuật số bằng các công cụ như Photoshop, nhưng deepfake chủ yếu nhắm vào video, sử dụng thuật toán tiên tiến để can thiệp hoặc tạo mới nội dung video. Tuy vậy, cùng với sự phát triển của công nghệ, các ảnh deepfake tĩnh cũng đang dần xuất hiện ngày càng nhiều.
Top các ứng dụng của Deepfake
Deepfake dựa trên công nghệ AI tạo sinh có rất nhiều ứng dụng—từ tích cực cho tới gây tranh cãi. Một số ứng dụng tiêu biểu gồm:
- Giải trí: Deepfake được sử dụng trong phim ảnh, thực tế ảo và trò chơi điện tử để tạo ra nhân vật và cảnh quay sống động hơn.
- Báo chí và giáo dục: Mô phỏng các tình huống thực tế để đào tạo hoặc phục vụ điều tra báo chí, nhưng cần cân nhắc kỹ yếu tố đạo đức.
- Đào tạo doanh nghiệp: Mô phỏng các kịch bản sát với thực tế cho đào tạo nhân viên, giúp tăng hiệu quả và cắt giảm chi phí.
- Tổng hợp giọng nói: Deepfake không chỉ dừng lại ở hình ảnh mà còn có thể bắt chước giọng nói, phục vụ sách nói, podcast hoặc trợ lý ảo cá nhân.
- Deepfake dưới dạng dịch vụ: Nhiều nền tảng cho phép tạo video deepfake cá nhân hóa, thường được gắn watermark để người xem nhận biết nội dung đã được tạo bằng máy.
Deepfake trên truyền thông
Tuy nhiên, deepfake cũng gây nhiều tranh cãi vì bị sử dụng để tạo hình ảnh và video giả mạo, kéo theo hàng loạt vấn đề đạo đức và pháp lý nghiêm trọng. Deepfake từng bị lạm dụng để phát tán thông tin sai lệch, lừa đảo và tấn công cá nhân. Năm 2021, một video deepfake về một chính trị gia Mỹ do Nga tạo ra đã lan truyền rộng rãi, làm gia tăng căng thẳng chính trị và trở thành tiêu đề lớn trên các kênh như CNN, The Guardian và The Washington Post. Các kênh này thường phân tích tác động xã hội và nguy cơ lạm dụng deepfake trong môi trường chính trị Mỹ.
Nội dung deepfake hoàn toàn có thể được tạo ra trên nhiều nền tảng khác nhau. Trong khi deepfake chất lượng cao thường cần sức mạnh phần cứng lớn, thường chỉ khả thi trên máy tính bàn chạy Windows hoặc Mac, thì các phiên bản đơn giản hơn cũng đã có thể tạo ngay trên thiết bị Android. Có nhiều phần mềm tương ứng cho từng nền tảng, một số còn tự động gắn watermark để cảnh báo nội dung đã bị chỉnh sửa, giúp việc nhận diện trở nên dễ dàng hơn.
Trước tác động sâu rộng của deepfake, vai trò của các cơ quan truyền thông như CNN, The Guardian hay The Washington Post trở nên cực kỳ quan trọng trong việc nâng cao nhận thức cộng đồng về việc sử dụng deepfake một cách có trách nhiệm và cảnh báo các nguy cơ khi lạm dụng để tạo hình ảnh hoặc video giả mạo.
Tóm lại, deepfake mang đến tiềm năng rất lớn cho nhiều ngành, song cũng đi kèm vô số rủi ro nghiêm trọng. Vì thế, khi khám phá công nghệ mạnh mẽ này, người dùng cần hết sức thận trọng và luôn cân nhắc tới yếu tố đạo đức.
Top 8 phần mềm và ứng dụng Deepfake:
- DeepFaceLab: Phần mềm rất phổ biến để tạo video deepfake, đặc biệt nổi bật trong cộng đồng người dùng Reddit.
- FaceSwap: Công cụ mã nguồn mở cung cấp nền tảng để tạo deepfake.
- ZAO: Ứng dụng của Trung Quốc nổi tiếng với khả năng deepfake ấn tượng.
- DeepArt: Biến đổi hình ảnh theo phong cách các tác phẩm nghệ thuật nổi tiếng nhờ deep learning.
- DeepDream: Dự án của Google biến ảnh thành tác phẩm nghệ thuật đầy ảo giác nhờ mạng nơ-ron.
- ThisPersonDoesNotExist: Sử dụng GANs để tạo gương mặt giả nhưng cực kỳ chân thực của những người không hề tồn tại.
- Deepware Scanner: Công cụ phát hiện deepfake, nhận diện nội dung bị can thiệp, chỉnh sửa.
- DeepTrace: Công ty an ninh mạng cung cấp giải pháp phát hiện và ngăn chặn deepfake độc hại.
Cũng như bất kỳ công nghệ nào khác, deepfake chứa đựng cả tiềm năng lẫn rủi ro. Khi các công cụ phát hiện deepfake ngày càng hoàn thiện nhờ các ông lớn như Microsoft và các viện nghiên cứu như MIT, cuộc chiến chống tin giả và thông tin sai lệch vẫn chưa thể dừng lại.
