Bạn có đang sử dụng thuốc điều trị ADHD nào không? Liệu có những lựa chọn thay thế phù hợp có thể giúp bạn không? Dưới đây là một số điều bạn nên biết về các loại thuốc ADHD thường dùng, các tác dụng phụ có thể gặp và những phương pháp điều trị khác.
Những thông tin này có thể giúp bạn đạt được các mục tiêu quan trọng như chăm sóc sức khỏe tốt hơn và tìm ra các cách khác để quản lý sức khỏe của mình. Lưu ý bạn luôn cần hỏi ý kiến bác sĩ trước khi thay đổi thuốc hoặc đưa ra bất kỳ quyết định nào liên quan đến sức khỏe.
Adderall, Focalin và Ritalin là gì?
Adderall, Focalin, Ritalin, Vyvanse và nhiều loại thuốc khác thường được kê cho những người mắc rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD). Dù những loại thuốc này có thể mang lại hiệu quả tương tự về mặt sức khỏe, thành phần của chúng lại khác nhau.
Ví dụ, Adderall (hoặc Adderall XR) và Dexedrine là các tên thương mại cho một loại thuốc phối hợp có chứa các muối amphetamine pha trộn. Ngoài ra còn có sự khác biệt về cách mà các loại thuốc này phát huy tác dụng. Thường sẽ có dạng phóng thích ngay (IR), phóng thích kéo dài (ER hoặc XR), tác dụng ngắn và tác dụng dài tùy theo chỉ định của bác sĩ.
Focalin và Focalin XR sử dụng hoạt chất dexmethylphenidate, còn Ritalin, Ritalin LA (loại tác dụng kéo dài), Daytrana, Metadate CD và Concerta có thành phần chính là methylphenidate. Ritalin cũng có thể được dùng để điều trị chứng ngủ rũ, nhưng thường kém hiệu quả hơn so với các chỉ định khác.
Cả ba tên thương mại này đều rất phổ biến tại Hoa Kỳ. Chúng được Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (FDA) phê duyệt và được kê đơn thường xuyên. Đây cũng là các thuốc thuộc nhóm kiểm soát vì có thể chứa hoạt chất như Adzenys XR, một dạng amphetamine.
Thông thường, thuốc điều trị ADHD tác động lên dopamine và norepinephrine, giúp cân bằng các chất dẫn truyền thần kinh. Thuốc kích thích (thường là dạng viên giải phóng kéo dài) và đôi khi là thuốc chống trầm cảm cũng có thể được kê đơn, tùy theo chỉ định của bác sĩ.
Tác dụng phụ thường gặp khi sử dụng thuốc ADHD
Thuốc ADHD có thể gây ra các tác dụng phụ. Đây chính là lý do nhiều người tìm đến những lựa chọn khác để điều trị ADHD. Tác dụng phụ sẽ khác nhau tùy thuộc vào loại thuốc bạn dùng.
Trong nhiều trường hợp, tác dụng phụ xuất hiện khi người dùng mới bắt đầu sử dụng thuốc hoặc tăng liều. Tác dụng phụ có thể bao gồm mất ngủ, chán ăn, dễ cáu gắt, bốc đồng, đau đầu, nhịp tim tăng, khô miệng và nhiều triệu chứng khác.
Một số người gặp phải các tác dụng phụ kéo dài do dùng thuốc ADHD. Những tác dụng này có thể bao gồm bệnh tim, rối loạn nhịp tim, co giật (đối với atomoxetine hoặc Strattera), cao huyết áp, thay đổi màu da, vấn đề sức khỏe tâm thần, sụt cân và nhiều ảnh hưởng khác.
Bác sĩ sẽ giúp bạn cân nhắc xem lợi ích của từng loại thuốc có vượt trội so với các tác dụng phụ tiềm ẩn hay không.
Các lựa chọn không dùng thuốc giúp cải thiện tập trung và hiệu quả công việc khi bị ADHD
Mặc dù thuốc do bác sĩ kê mang lại lợi ích cho nhiều bệnh nhân ADHD, vẫn còn nhiều cách khác để điều trị. Thật đáng mừng là có rất nhiều phương pháp khác nhau để bạn đối phó với các triệu chứng ADHD.
Dưới đây là một số chiến lược cụ thể. Mỗi người là một cơ địa khác nhau, nên sẽ có những cách phù hợp với bạn hơn người khác. Biết đâu những cách tiếp cận này có thể giúp giảm bớt hoặc loại bỏ tác dụng phụ và những rắc rối do dùng thuốc hoặc thực phẩm bổ sung.
1. Ứng dụng chuyển văn bản thành giọng nói
Với người mắc ADHD, khi đọc, bạn dễ tập trung vào hành động đọc hơn là vào ý nghĩa phía sau các từ ngữ.
Để đơn giản hóa mọi việc, bạn có thể dùng ứng dụng chuyển văn bản thành giọng nói. Những công cụ này hỗ trợ người khiếm thị, người có rối loạn đọc (như chứng khó đọc) và những người học tốt hơn qua thính giác.
Speechify là một trong những công cụ TTS tốt nhất hiện nay. Ứng dụng hoạt động trên hầu hết mọi thiết bị. Bạn có thể dùng ứng dụng di động hoặc tiện ích mở rộng Chrome. Bạn còn có thể liên kết tất cả thiết bị chỉ với một tài khoản.
Vì Speechify cung cấp gói miễn phí nên bạn có thể dùng thử mà không gặp trở ngại nào. Ứng dụng hoạt động với hầu hết mọi loại văn bản. Rất có thể bạn sẽ thấy mọi thứ trở nên nhẹ nhàng hơn một chút khi sử dụng nó.
2. Không gian làm việc không bị xao nhãng
Có một khu vực làm việc riêng biệt, ít bị xao nhãng tại công sở (hoặc ở nhà) sẽ tạo nên khác biệt rất lớn. Với những người khó tập trung, hầu như bất cứ điều gì cũng có thể trở thành nguồn gây sao lãng. Dù với một số người đây là không gian khá "chán", nhưng thực tế lại rất hiệu quả.
Bạn sẽ không tốn thời gian chuyển kênh TV nếu trong phòng làm việc không có TV. Thêm vào đó, nếu nơi làm việc của bạn cách âm tốt thì càng tốt, bởi tiếng ồn có thể làm gián đoạn công việc.
Tất cả còn tùy sở thích và thói quen của bạn. Khi nhận ra điều gì làm mình mất tập trung, hãy chủ động loại bỏ nó khỏi không gian làm việc.
3. Thiết lập thói quen thú vị
Thói quen đôi khi có thể khiến bạn thấy nhàm chán. Tuy nhiên, có thói quen cũng đồng nghĩa với việc bạn có một kế hoạch rõ ràng. Điều này có ích cho sự tập trung vì giúp bạn làm việc hiệu quả hơn.
Chỉ cần một giờ làm việc thật sự tập trung cũng hiệu quả gấp nhiều lần so với nửa ngày làm việc trong tình trạng mất tập trung. Khi nhận ra điều gì giúp bạn tập trung, hãy đưa những điều đó vào nhịp sinh hoạt hằng ngày. Có thể bạn cần thử nghiệm vài lần, nhưng rồi bạn sẽ tìm ra cách phù hợp.
4. Làm từng việc một
Cố gắng làm nhiều việc cùng lúc thường chỉ gây thêm rắc rối. Nếu bạn phân tán sự chú ý cho quá nhiều thứ, kết quả là chẳng việc nào được hoàn thành như ý.
Hãy tập thói quen làm từng việc một. Khi hoàn thành xong nhiệm vụ đầu tiên, bạn hãy chuyển sang việc tiếp theo.
5. Dùng các món đồ nhỏ giúp tập trung
Với nhiều người, các món đồ nhỏ cầm tay có thể giúp tăng khả năng tập trung. Bạn có thể dùng bất cứ thứ gì, từ đồ chơi nhỏ, bóng bóp giảm stress cho đến một cây bút và tờ giấy. Những món đồ này thường khá rẻ.
Những công cụ hỗ trợ nâng cao sự tập trung sẽ mang lại kết quả tích cực từng chút một. Đừng ngại thử nhiều phương án khác nhau.
Sử dụng Speechify để hỗ trợ nâng cao sự tập trung và năng suất
Duyệt qua vô số email công việc thật sự rất mệt. Nếu bạn bị ADHD, việc này càng trở nên khó khăn hơn. Sử dụng Speechify giúp bạn thư giãn, nghe email được đọc lại và tập trung vào giọng nói AI.
Ứng dụng hoạt động trên các trang web, email, PDF, file OpenDocument Text (ODT) và hầu như bất cứ định dạng văn bản nào bạn có thể nghĩ đến. Bạn thậm chí còn có thể dùng nó cho văn bản trên giấy. Chỉ cần chụp ảnh văn bản, ứng dụng sẽ lo phần còn lại.
Câu hỏi thường gặp
Làm thế nào để ngăn các tác dụng phụ của Focalin?
Cách đơn giản nhất để ngăn các tác dụng phụ của Focalin là ngừng sử dụng thuốc. Tất nhiên, đây không phải là quyết định bạn nên tự đưa ra. Luôn tham khảo ý kiến bác sĩ để biết cách an toàn nhất nhằm hạn chế tác dụng phụ của thuốc. Tuyệt đối không tự ý thay đổi đơn thuốc mà không có sự tư vấn của bác sĩ.
Có thể dùng Focalin và Ritalin cùng lúc không?
Một số người cho rằng kết hợp thuốc kích thích và thuốc không kích thích (như clonidine, guanfacine hoặc Intuniv) có thể có lợi và làm giảm tác dụng phụ. Tuy nhiên, bạn tuyệt đối không được tự ý kết hợp thuốc nếu không có chỉ định rõ ràng từ bác sĩ.
Làm thế nào để giảm hiện tượng "tik" (cử động không kiểm soát) khi bị ADHD?
Với một số trẻ em và thanh thiếu niên, hiện tượng này có thể tự cải thiện theo thời gian. Tuy nhiên, ở người khác, thuốc có thể làm tình trạng tik nặng hơn hoặc dễ nhận thấy hơn. Hãy trao đổi với bác sĩ để tìm hiểu các cách phòng tránh, cải thiện tình trạng này cũng như bảo vệ sức khỏe tổng thể của bạn.
